Kre­dy­to­bior­cy fran­ko­wi oraz śro­do­wi­sko praw­ni­cze od 2021 r. ocze­ki­wa­li na sta­no­wi­sko Sądu Naj­wyż­sze­go, któ­re mia­ło być wyra­żo­ne w kom­plek­so­wej uchwa­le w spra­wie pro­wa­dzo­nej pier­wot­nie pod sygna­tu­rą III CZP 11/21, a następ­nie pod sygna­tu­rą III CZP 25/22. W mię­dzy­cza­sie jed­nak więk­szość zagad­nień jakie mia­ła ona poru­szyć docze­ka­ła się roz­strzy­gnię­cia albo w ugrun­to­wa­nej linii orzecz­ni­czej sądów albo w wią­żą­cym orzecz­nic­twie TSUE.

Jedy­ną kwe­stią roz­strzy­gnię­tą niniej­szą uchwa­łą przez Sąd Naj­wyż­szy o cha­rak­te­rze nowa­tor­skim jest bieg ter­mi­nu przedaw­nie­nia rosz­czeń ban­ków pod­no­szo­nych prze­ciw­ko kre­dy­to­bior­com fran­ko­wym. W punk­cie czwar­tym oma­wia­nej uchwa­ły Sąd Naj­wyż­szy stwier­dził, bowiem, że: „jeże­li umo­wa kre­dy­tu nie wią­że z powo­du nie­do­zwo­lo­ne­go cha­rak­te­ru jej posta­no­wień, bieg przedaw­nie­nia rosz­cze­nia ban­ku o zwrot kwot wypła­co­nych z tytu­łu kre­dy­tu roz­po­czy­na się co do zasa­dy od dnia nastę­pu­ją­ce­go po dniu, w któ­rym kre­dy­to­bior­ca zakwe­stio­no­wał wzglę­dem ban­ku zwią­za­nie posta­no­wie­nia­mi umo­wy”. Ozna­cza to, że rosz­cze­nie ban­ku o zwrot kapi­ta­łu przedaw­nia się po upły­wie trzech lat — z koń­cem roku kalen­da­rzo­we­go (art. 118 k.c.) – od dnia wysła­nia przez kre­dy­to­bior­cę do ban­ku wezwa­nia do zapła­ty z powo­ła­niem na abu­zyw­ność klau­zul prze­li­cze­nio­wych. Istot­ne jest, że upływ bie­gu przedaw­nie­nia winien być bra­ny pod uwa­gę przez Sąd z urzę­du, a nie tyl­ko na zarzut (art. 117 § 21 k.c.).

Pozo­sta­łe punk­ty roz­strzy­gnię­cia Sądu Naj­wyż­sze­go w uchwa­le z dnia 25 kwiet­nia 2024 r. powie­la­ją jedy­nie wcze­śniej­sze roz­strzy­gnię­cia sądów i TSUE. I tak, Sąd powtó­rzył ugrun­to­wa­ne już w linii orzecz­ni­czej Sądu Naj­wyż­sze­go sta­no­wi­sko (np. posta­no­wie­nie Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 27 paź­dzier­ni­ka 2023 r., sygn. I CSK 1957/23; posta­no­wie­nie Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 27 paź­dzier­ni­ka 2023 r., sygn. I CSK 2063/23; posta­no­wie­nie Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 13 paź­dzier­ni­ka 2023 r.), że: „w razie uzna­nia, że posta­no­wie­nie umo­wy kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go lub deno­mi­no­wa­ne­go odno­szą­ce się do spo­so­bu okre­śla­nia kur­su walu­ty obcej sta­no­wi nie­do­zwo­lo­ne posta­no­wie­nie umow­ne i nie jest wią­żą­ce, w obo­wią­zu­ją­cym sta­nie praw­nym nie moż­na przy­jąć, że miej­sce tego posta­no­wie­nia zaj­mu­je inny spo­sób okre­śle­nia kur­su walu­ty obcej wyni­ka­ją­cy z prze­pi­sów pra­wa lub zwy­cza­jów”. Prze­czy to nar­ra­cji ban­ków, jako­by moż­na było wadli­wą umo­wę utrzy­mać w mocy z zasto­so­wa­niem np. kur­su śred­nie­go NBP. W dal­szej kolej­ność Sąd Naj­wyż­szy w oma­wia­nej uchwa­le stwier­dził, że: „w razie nie­moż­li­wo­ści usta­le­nia wią­żą­ce­go stro­ny kur­su walu­ty obcej w umo­wie kre­dy­tu indek­so­wa­ne­go lub deno­mi­no­wa­ne­go umo­wa nie wią­że tak­że w pozo­sta­łym zakre­sie” – co powo­du­je upa­dek umo­wy, albo­wiem eli­mi­na­cji ze sto­sun­ku praw­ne­go pod­le­ga klau­zu­la kur­so­wa oraz klau­zu­la walu­to­wa, któ­ra nie ma cha­rak­te­ru samo­dziel­ne­go i nie może obo­wią­zy­wać w Umo­wie po eli­mi­na­cji bez­sku­tecz­nej klau­zu­li kur­so­wej (tak samo Sąd Naj­wyż­szy w posta­no­wie­niach z dnia 19 paź­dzier­ni­ka 2022 r., sygn. I CSK 2891/22; z dnia 19 paź­dzier­ni­ka 2022 r.). Powyż­sze powo­du­je, że bez zna­cze­nia pozo­sta­ją już argu­men­ty ban­ków, jako­by wadli­wą umo­wę fran­ko­wą moż­na by utrzy­mać w mocy na pod­sta­wie art. 3851 § 2 k.c. w zw. z art. 358 § 1 i 2 k.c. Ponad­to, zda­niem Sądu Naj­wyż­sze­go przed­sta­wio­nym w oma­wia­nej uchwa­le: „jeże­li w wyko­na­niu umo­wy kre­dy­tu, któ­ra nie wią­że z powo­du nie­do­zwo­lo­ne­go cha­rak­te­ru jej posta­no­wień, bank wypła­cił kre­dy­to­bior­cy całość lub część kwo­ty kre­dy­tu, a kre­dy­to­bior­ca doko­ny­wał spłat kre­dy­tu, powsta­ją samo­dziel­ne rosz­cze­nia o zwrot nie­na­leż­ne­go świad­cze­nia na rzecz każ­dej ze stron”. Sta­no­wi to wyłącz­nie potwier­dze­nie ugrun­to­wa­nej linii orzecz­ni­czej Sądu Naj­wyż­sze­go w zakre­sie pry­ma­tu teo­rii dwóch kon­dyk­cji i wyklu­cze­nia teo­rii sal­da (zob. uchwa­łę Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 07 maja 2021 r., sygn. III CZP 6/21, mają­cą moc zasa­dy praw­nej; uchwa­łę Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 16 lute­go 2021r., sygn. III CZP 11/20). Sąd Naj­wyż­szy stwier­dził tak­że, że: „jeże­li umo­wa kre­dy­tu nie wią­że z powo­du nie­do­zwo­lo­ne­go cha­rak­te­ru jej posta­no­wień, nie ma pod­sta­wy praw­nej do żąda­nia przez któ­rą­kol­wiek ze stron odse­tek lub inne­go wyna­gro­dze­nia z tytu­łu korzy­sta­nia z jej środ­ków pie­nięż­nych w okre­sie od speł­nie­nia nie­na­leż­ne­go świad­cze­nia do chwi­li popad­nię­cia w opóź­nie­nie co do zwro­tu tego świad­cze­nia”. Sąd Naj­wyż­szy opo­wie­dział się wprost prze­ciw­ko pod­no­szo­nym przez ban­ki rosz­cze­niom o wyna­gro­dze­nie za korzy­sta­nie z kapi­ta­łu lub walo­ry­za­cję kwo­ty kapi­ta­łu kre­dy­tu, co było już jed­nak przed­mio­tem wią­żą­ce­go roz­strzy­ga­nia przez Try­bu­nał Spra­wie­dli­wo­ści Unii Euro­pej­skiej (por. wyrok TSUE z dnia 15 czerw­ca 2021 r., sygn. C‑520/21, posta­no­wie­nie TSUE z dnia 11 grud­nia 2023 r., sygn. C‑756/22; posta­no­wie­nie TSUE z dnia 12 stycz­nia 2023 r., sygn. C‑488/23). W świe­tle oma­wia­nej uchwa­ły oraz ugrun­to­wa­ne­go orzecz­nic­twa TSUE, ban­kom słu­ży wyłącz­nie rosz­cze­nie o zwrot kapi­ta­łu powięk­szo­ne­go wyłącz­nie o odset­ki za opóź­nie­nie od dnia wyni­ka­ją­ce­go z wezwa­nia do zapła­ty.

Uchwa­ła Sądu Naj­wyż­sze­go z dnia 25 kwiet­nia 2025 r. wyda­na w postę­po­wa­niu ozna­czo­nym sygn. akt III CZP 25/22 nie jest jak widać rewo­lu­cyj­na, sta­no­wi ona pod­trzy­ma­nie dotych­cza­so­wej pro­kon­su­menc­kiej nar­ra­cji w kwe­stii kre­dy­tów fran­ko­wych.

Na pod­sta­wie art. 87 § 1 usta­wy o Sądzie Naj­wyż­szym uchwa­ła ma moc zasa­dy praw­nej, co ozna­cza, iż wią­że wszyst­kie skła­dy orze­ka­ją­ce Sądu Naj­wyż­sze­go, w tym tak­że peł­ny skład Sądu Naj­wyż­sze­go.

Mag­da­le­na Toma­la, rad­ca praw­ny