W dniu 11 września 2025 r. Rzeczniczka Generalna Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przedstawiła opinię w sprawie C‑471/24, która została zainicjowana poprzez pytania prejudycjalne skierowane do TSUE przez Sąd Okręgowy w Częstochowie.
Przypomnijmy, że w ramach tego postępowania Sąd Okręgowy w Częstochowie zadał TSUE następujące pytania prawne:
- Czy art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich 1 należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR?
- W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze, czy art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR?
- W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze i drugie, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że zapisy umowy dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR można traktować jako stojące w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powodujące znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, z uwagi na niewłaściwe poinformowanie konsumenta odnośnie narażenia na ryzyko zmiennej stopy procentowej, w tym w szczególności niewskazaniu w jaki sposób ustala się wskaźnik referencyjny będący podstawą ustalania zmiennego oprocentowania i jakie wątpliwości są związane z jego nietransparentnością oraz nierównomierny rozkład tego ryzyka na strony umowy?
- W przypadku pozytywnej odpowiedzi na wcześniejsze pytania, czy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 zdanie 2 oraz art. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku uznania za nieuczciwe postanowienia umownego dotyczącego zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR możliwym jest dalsze funkcjonowanie umowy, w której wysokość oprocentowania kwoty kapitału kredytu będzie się opierała na drugim składniku ustalającym wysokość oprocentowania zawartym w umowie, to jest stałej marży banku, co spowoduje zmianę oprocentowania kredytu ze zmiennego na stałe?
Na wniosek TSUE, opinia Rzeczniczki Generalnej ograniczyła się do odpowiedzi na trzy pierwsze pytania.
Na wstępie warto zaznaczyć, że opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE odnosi się do kredytu zawartego w dniu 01 sierpnia 2019 r., czyli już po wejściu w życie unijnego Rozporządzenia BMR regulującego działanie wskaźników referencyjnych, takich jak WIBOR. Co więcej, w chwili podpisania umowy będącej przedmiotem procesu WIBOR był już wpisany na listę kluczowych wskaźników referencyjnych (od 22 marca 2019 r.). Trzeba pamiętać, że wcześniej (tj. przed 2018 r.) brakowało tak szczegółowych unijnych regulacji – dlatego wnioski z opinii mogą mieć jeszcze większe znaczenie dla umów zawartych przed 2018 r., czyli sprzed wejścia w życie Rozporządzenia BMR.
Opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE do pytania nr 1
Pierwsze pytanie dotyczyło tego, czy zapisy umów kredytowych odwołujące się do WIBOR‑u mogą być badane pod kątem nieuczciwych warunków w świetle unijnej dyrektywy konsumenckiej.
Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 Dyrektywy 93/13, Warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są Państwa Członkowskie lub Wspólnota, zwłaszcza w dziedzinie transportu, nie będą podlegały przepisom niniejszej dyrektywy – w razie uznania, że postanowienia umów kredytowych, które odnoszą się do WIBOR‑u, odzwierciedlają obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze (krajowe lub unijne), w ogóle nie podlegałyby one kontroli abuzywności na podstawie dyrektywy konsumenckiej.
Rzeczniczka Generalna z powołaniem na wyrok TSUE z dnia 10 czerwca 2021 r., sygn. C‑609/19, nie miała wątpliwości – takie klauzule nie wynikają wprost z przepisów prawa (polska ustawa o kredycie hipotecznym nie nakazuje stosowania konkretnego wskaźnika referencyjnego) i podlegają ocenie pod względem abuzywności. Podkreśliła też, że ani polskie, ani unijne przepisy nie nakazują stosowania właśnie WIBOR‑u – możliwe są także inne wskaźniki, jak np. WIRON czy POLONIA. Oznacza to, że WIBOR w umowach kredytowych nie jest „z góry narzucony” i może być kwestionowany przez konsumentów.
Opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE do pytania nr 2
Drugie pytanie dotyczyło tego, czy banki muszą w sposób przejrzysty informować klientów o WIBOR-ze w kredytach hipotecznych.
Zgodnie z treścią art. 4 ust. 2 Dyrektywy konsumenckiej, Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. Jak wynika z treści powyższego przepisu Dyrektywy konsumenckiej, oceny postanowienia umowy (np. kredytu) w kontekście tej dyrektywy nie prowadzi się, jeśli postanowienie to dotyczy głównego przedmiotu umowy i zostało wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.
Rzeczniczka Generalna potwierdziła, że klauzule dotyczące WIBOR‑u dotyczą wprawdzie głównych świadczeń kredytobiorcy, ale mogą być oceniane pod kątem nieuczciwości, jeśli nie są jasne i zrozumiałe (postanowienia te muszą spełniać tzw. wymóg przejrzystości).
Tzw. wymóg przejrzystości jest w ocenie Rzeczniczki Generalnej TSUE spełniony wtedy, gdy kredytodawca w sposób precyzyjny i dokładny poinformuje konsumenta o:
- nazwie wskaźnika referencyjnego;
- nazwie administratora;
- potencjalnych konsekwencjach wynikających ze stosowania tego wskaźnika, by umożliwić oszacowanie całkowitego kosztu kredytu.
Rzeczniczka zaznaczyła, że samo wskazanie WIBOR‑u jako podstawy zmiany oprocentowania nie wystarczy – informacje przekazywane przez kredytodawcę muszą w pełni ujawniać zastosowaną metodę i główne elementy powodujące wahanie stawki wskaźnika i nie mogą powodować zniekształconego obrazu charakteru wskaźnika.
Klienci muszą zatem rozumieć mechanizm ustalania zmiennego oprocentowania i ryzyka z nim związane. Jak słusznie zauważył bowiem Trybunał w wyroku o sygn. C‑125/18 z dnia 03 marca 2020 r. „Dyrektywę 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a w szczególności jej art. 4 ust. 2 i art. 5, należy interpretować w ten sposób, że w celu spełnienia wymogu przejrzystości warunku umownego ustalającego zmienną stopę procentową w ramach umowy o kredyt hipoteczny warunek ten powinien nie tylko być zrozumiały pod względem formalnym i gramatycznym, ale również umożliwiać, by właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument był w stanie zrozumieć konkretne działanie metody obliczania tej stopy procentowej i oszacować tym samym w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria potencjalnie istotne konsekwencje gospodarcze takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Na elementy szczególnie istotne dla oceny, jakiej powinien dokonać sąd krajowy w tym względzie, składają się z jednej strony okoliczność, czy ze względu na publikację sposobu obliczania wspomnianej stopy procentowej główne elementy dotyczące obliczania tej stopy są łatwo dostępne dla każdej osoby zamierzającej zawrzeć umowę o kredyt hipoteczny, oraz z drugiej strony dostarczenie informacji na temat zmian w przeszłości tego wskaźnika, na podstawie którego obliczana jest ta stopa procentowa”.
Problem nie leży zatem w samej metodzie ustalania wskaźnika (ta jest regulowana przepisami rozporządzenia BMR i nie była nawet podważana podczas rozprawy przed TSUE), lecz w braku informacji dla kredytobiorców, którzy nie byli w stanie oszacować, jak zmiany WIBOR‑u wpłyną na ich zobowiązania.
Opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE do pytania nr 3
Trzecie pytanie dotyczyło tego, czy klauzule odnoszące się do WIBOR‑u mogą być uznane za nieuczciwe ze względu na brak wystarczających informacji dla konsumenta i nierównomierne rozłożenie ryzyka między stronami.
Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 dyrektywy konsumenckiej, warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, uznaje się za nieuczciwe, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.
Rzeczniczka Generalna podkreśliła, że sąd krajowy musi ocenić, czy postanowienie umowne odnoszące się do WIBORu powoduje znaczną nierównowagę praw i obowiązków i czy konsument, dysponując pełnymi informacjami, spełniającymi wymóg przejrzystości, zgodziłby się na taki zapis w trakcie indywidualnych negocjacji.
Co oznacza opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE dla „złotówkowiczów”?
Reasumując, należy zauważyć, że wbrew narracji banków opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE jest korzystna dla kredytobiorców – wskazuje, że brak jasnych informacji o WIBOR-ze i ryzyku zmiennego oprocentowania może uczynić klauzulę zmiennego oprocentowania abuzywną. Problem nie leży bowiem w samej metodzie ustalania WIBOR‑u, lecz w tym, że banki nie informowały klientów o konsekwencjach stosowania tego wskaźnika referencyjnego i sposobie jego wyliczania, co znacząco ograniczało świadome podejmowanie decyzji przez konsumentów.
Jeśli masz kredyt złotówkowy oparty o WIBOR i zastanawiasz się, czy Twoja umowa może zawierać niedozwolone postanowienia – warto sprawdzić swoją sytuację prawną.
Skontaktuj się z naszym zespołem, który prowadzi pozwy o WIBOR w Warszawie oraz pozwy o WIBOR w Radomiu, Łodzi, Kielcach i Lublinie – pomożemy Ci ocenić możliwości unieważnienia lub modyfikacji umowy kredytowej.
Magdalena Tomala, radca prawny