Ana­li­zu­jąc zagad­nie­nie jak upa­dłość kon­su­menc­ka oddzia­łu­je na ali­men­ty nie­zbęd­ne jest roz­róż­nie­nie sytu­acji gdy upa­dły jest dłuż­ni­kiem z tytu­łu zobo­wią­zań ali­men­ta­cyj­nych od tej gdzie jest on wie­rzy­cie­lem ali­men­ta­cyj­nym.

Zobo­wią­za­nia ali­men­ta­cyj­ne upa­dłe­go

Po ogło­sze­niu upa­dło­ści kon­su­menc­kiej dłuż­nik nadal jest zobo­wią­za­ny z tytu­łu ali­men­tów, zacho­dzą jed­nak istot­ne zmia­ny co do spo­so­bu ich regu­lo­wa­nia – w imie­niu upa­dłe­go zaj­mu­je się tym syn­dyk, któ­ry prze­jął zarząd nad mająt­kiem upa­dłe­go a prze­bieg spłat jest zależ­ny od sta­nu fun­du­szów masy upa­dło­ści.

Zale­głe ali­men­ty

W sytu­acji, gdy upa­dły przed ogło­sze­niem upa­dło­ści nie regu­lo­wał ali­men­tów, zale­głość powsta­ła z tego tytu­łu pod­le­ga zgło­sze­niu sędzie­mu-komi­sa­rzo­wi w ramach toczą­ce­go się postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go dłuż­ni­ka. Po zgło­sze­niu, taka wie­rzy­tel­ność umiesz­cza­na jest na liście wie­rzy­tel­no­ści. Jeśli przed ogło­sze­niem upa­dło­ści ali­men­ty były egze­kwo­wa­ne przez komor­ni­ka, postę­po­wa­nie egze­ku­cyj­ne ule­gnie umo­rze­niu.

Ali­men­ty zali­cza­ne są do pierw­szej kate­go­rii należ­no­ści pod­le­ga­ją­cych zaspo­ko­je­niu, co ozna­cza, ze mają pierw­szeń­stwo przed inny­mi rosz­cze­nia­mi. Nie­mniej jed­nak, przed ali­men­ta­mi zale­gły­mi, uzy­ska­na kwo­ta z mająt­ku upa­dłe­go kon­su­men­ta zosta­nie naj­pierw prze­ka­za­na na poczet kosz­tów postę­po­wa­nia i na pokry­cie bie­żą­cych ali­men­tów. Zale­głe ali­men­ty wypła­ca­ne są w ramach pla­nu spła­ty dopie­ro po zakoń­cze­niu postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go, a więc nawet ponad rok od jego wsz­czę­cia.

Bie­żą­ce ali­men­ty

Ali­men­ty przy­pa­da­ją­ce za czas po ogło­sze­niu upa­dło­ści nie wyma­ga­ją sfor­ma­li­zo­wa­ne­go zgło­sze­nia, jak ma to miej­sce w przy­pad­ku ali­men­tów zale­głych, a jedy­nie zako­mu­ni­ko­wa­nia syn­dy­ko­wi fak­tu ich ist­nie­nia.

Ali­men­ty bie­żą­ce korzy­sta­ją z pierw­szeń­stwa zaspo­ko­je­nia przed pozo­sta­ły­mi należ­no­ścia­mi, w tym ali­men­ta­mi zale­głym i są regu­lo­wa­ne przez syn­dy­ka z fun­du­szów masy upa­dło­ści już po pokry­ciu kosz­tów postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go. W art. 346 ust. 2 Pup prze­wi­dzia­no jesz­cze jed­no uprzy­wi­le­jo­wa­nie w tym zakre­sie — w razie sprze­da­ży nie­ru­cho­mo­ści, pra­wa użyt­ko­wa­nia wie­czy­ste­go, spół­dziel­cze­go wła­sno­ścio­we­go pra­wa do loka­lu, przed zaspo­ko­je­niem wie­rzy­tel­no­ści zabez­pie­czo­nych hipo­te­ką, zaspo­ka­ja się bie­żą­ce zobo­wią­za­nia ali­men­ta­cyj­ne cią­żą­ce na upa­dłym. Ali­men­ty bie­żą­ce co do zasa­dy jed­nak są zaspo­ka­ja­ne w mia­rę wpły­wu do masy upa­dło­ści sto­sow­nych sum. Istot­ne przy tym jest, że w postę­po­wa­niu upa­dło­ścio­wym ogra­ni­cze­nia dozna­je wyso­kość wypła­ca­nych ali­men­tów bie­żą­cych — syn­dyk może uisz­czać na rzecz upraw­nio­ne­go kwo­tę nie wyż­szą niż mini­mal­ne wyna­gro­dze­nie (od lip­ca 2024 r. jest to kwo­ta oko­ło 3.260 zł​) – (art. 343 ust. 2 Pup). Limi­ty te słu­żą zapo­bie­że­niu prak­ty­ce zawy­ża­nia ali­men­tów usta­lo­nych na pod­sta­wie ugo­dy poza­są­do­wej, podej­mo­wa­nej przez upa­dłych dłuż­ni­ków w celu prze­kie­ro­wa­nia środ­ków z masy upa­dło­ści do rodzi­ny, z pokrzyw­dze­niem pozo­sta­łych wie­rzy­cie­li. Pozo­sta­ła część tych należ­no­ści nie pod­le­ga zaspo­ko­je­niu z masy upa­dło­ści, nato­miast mogą być zaspo­ko­jo­ne z mająt­ku upa­dłe­go, któ­ry nie wcho­dzi do masy upa­dło­ści.

Bie­żą­ce ali­men­ty syn­dyk wypła­ca w ter­mi­nach ich płat­no­ści, z wyna­gro­dze­nia za pra­cę upa­dłe­go, może na ten cel zająć aż do 3/5 jego pen­sji, przy czym nie ma w tym przy­pad­ku kwo­ty wol­nej od zajęć. 

Mody­fi­ka­cja wyso­ko­ści ali­men­tów na wnio­sek syn­dy­ka

Na pod­sta­wie art. 144 ust. 4 Pup syn­dyk może doma­gać się w sądzie mody­fi­ka­cji obo­wiąz­ku ali­men­ta­cyj­ne­go. Pozwa­la mu to na wzru­sze­nie pra­wo­moc­nych orze­czeń oraz umów, któ­re w wie­lu przy­pad­kach oka­zu­ją się nie­ade­kwat­ne do uza­sad­nio­nych potrzeb upraw­nio­ne­go, tym samym skut­ku­jąc pozor­ną nie­moż­li­wo­ścią reali­za­cji przez upa­dłe­go dłuż­ni­ka pla­nu spłat.

Pozew o ali­men­ty lub ich mody­fi­ka­cję

Pomi­mo ogło­sze­nia przez dłuż­ni­ka upa­dło­ści kon­su­menc­kiej wie­rzy­ciel ali­men­ta­cyj­ny pozy­wa o zasą­dze­nie lub pod­wyż­sze­nie ali­men­tów bez­po­śred­nio upa­dłe­go. Jest to  prze­wi­dzia­ny w art. 144 ust. 3 Pup wyją­tek od zasa­dy, że po ogło­sze­niu upa­dło­ści postę­po­wa­nia sądo­we doty­czą­ce masy upa­dło­ści mogą być wsz­czę­te i pro­wa­dzo­ne wyłącz­nie przez syn­dy­ka albo prze­ciw­ko nie­mu.

Ogło­sze­nie upa­dło­ści nie pozba­wia tak­że same­go upa­dłe­go pra­wa do żąda­nia w sądzie mody­fi­ka­cji zasą­dzo­nych ali­men­tów, jeśli jego sytu­acja mate­rial­na ule­gła pogor­sze­niu. Tutaj ana­lo­gicz­nie jak w przy­pad­ku pozwu o ich zasą­dze­nie lub pod­wyż­sze­nie z pozwem do sądu musi wystą­pić sam upa­dły, a nie syn­dyk.

Rosz­cze­nie do fun­du­szu ali­men­ta­cyj­ne­go

Jeże­li stan masy upa­dło­ści nie pozwa­la na wypła­tę ali­men­tów, wie­rzy­ciel może ubie­gać się o wypła­tę ali­men­tów z Fun­du­szu Ali­men­ta­cyj­ne­go. Wnio­sek w tym przed­mio­cie nale­ży zło­żyć w urzę­dzie gmi­ny lub mia­sta wła­ści­wym ze wzglę­du na miej­sce zamiesz­ka­nia oso­by upraw­nio­nej. Rów­no­le­gle nale­ży wyka­zać, że w toku postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go w okre­sie ostat­nich dwóch mie­się­cy nie otrzy­ma­no peł­nej należ­no­ści z tytu­łu zale­głych i bie­żą­cych zobo­wią­zań ali­men­ta­cyj­nych.

Ali­men­ty nie­za­spo­ko­jo­ne w toku postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go

Zobo­wią­za­nia ali­men­ta­cyj­ne, któ­rych nie uda­ło się zaspo­ko­ić w toku postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go, zgod­nie z art. 491(21) ust. 2 Pup, nie pod­le­ga­ją umo­rze­niu tak jak więk­szość dłu­gów upa­dłe­go po wyko­na­niu przez nie­go obo­wiąz­ków okre­ślo­nych w pla­nie spła­ty. Zobo­wią­za­nia o cha­rak­te­rze ali­men­ta­cyj­nym nale­żą bowiem do tych kil­ku kate­go­rii zobo­wią­zań, któ­rych nie obej­mu­je oddłu­że­nie w ramach upa­dło­ści. W zakre­sie, w któ­rym należ­no­ści ali­men­ta­cyj­ne nie zosta­ły zaspo­ko­jo­ne w ramach upa­dło­ści kon­su­menc­kiej nadal nale­żą się upraw­nio­ne­mu i mogą być przez nie­go docho­dzo­ne po zakoń­cze­niu postę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go. 

Wie­rzy­tel­no­ści ali­men­ta­cyj­ne upa­dłe­go

Gdy to upa­dły jest oso­bą upraw­nio­ną do ali­men­tów, otrzy­my­wa­ne przez nie­go świad­cze­nia nie pod­le­ga­ją zaję­ciu, nie wcho­dzą do masy upa­dło­ści i pozo­sta­ją do swo­bod­nej dys­po­zy­cji dłuż­ni­ka.

Mag­da­le­na Toma­la, rad­ca praw­ny